Vận nước Vận nước như mây quấn, Trời Nam mở thái bình.

Quốc tộ Quốc tộ như đằng lạc,

Nam thiên lí thái bình.

Vô vi cư điện các,

Xứ xứ tức đao binh.

                                                                        (Pháp Thuận)

Vận nước Vận nước như mây quấn,

Trời Nam mở thái bình.

Vô vi trên điện các,

Chốn chốn dứt đao binh.

                                                                        (Đoàn Thăng dịch)

Phân tích bài thơ trên.

DÀN Ý

–     Sau chiến công lừng lẫy năm 981 – 982 đánh tan giặc ngoài, với chính sách ngoại giao mềm dẻo nhưng kiên quyết, bờ cõi Bắc — Nam được định yên. Nhưng một số hào trưởng ở địa phương vẫn nổi dậy mưu toan cát cứ. Vua Lê Đại Hành nhiều lần đã phải thân chinh đi trừ dẹp. Tuy nhiên, ngoài biện pháp trấn áp, sư Pháp Thuận thấy về căn bản đối với nhân dân, nhà vua nên dùng đường lối “vô vi”, chính sự cốt khoan dung, giản dị, chăm lo đời sống của nhân dân.

–     Bài thơ được thiền sư Pháp Thuận – người học rộng, thơ hay, có tài giúp vua, hiểu rõ việc nước – trình tấu, khi vua Lê Đại Hành hỏi thiền sư về vận nước. (Ghi lại bài thơ)

II. THÂN BÀI

A. HAI CÂU THƠ ĐẦU

Tuy bài thơ mang tính chính luận nhưng sử dụng nhiều hình ảnh tượng trưng thật hàm súc.

–     Vận nước như mây quấn là hình ảnh mang ý nghĩa tượng trưng. Có thể hiểu vận mệnh đất nước vốn nằm trong nhiều mối quan hệ phức tạp. Cũng có thể hiểu dây mây quấn quýt chỉ sự bền vững lâu dài.

–     Tuy nhiên, đất nước ta đang hưởng thái bình: Nam thiên lí thái bình.

B. HAI CÂU THƠ SAU

–     Vô vi nơi điện các cũng là câu thơ giàu hình ảnh tượng trưng. Theo Đạo gia, vô vi là không làm điều trái tự nhiên, gây phiền nhiễu cho dân. “Trị nước lớn mà chính sự phiền hà, pháp lệnh thay đổi nhiều quá, can thiệp vào việc dân nhiều quá, thì dân sẽ dối trá, chống đối” (Đạo đức kinh – Lão Tử). Vô vi nơi điện các là làm những việc thuận lòng dân, không gây phiền nhiễu, để dân sống yên vui.

–     Chốn chốn dứt đao binh nêu mục tiêu trị nước là chấm dứt chiến tranh, đất nước thanh bình, vững bền.

–     Tư tưởng về việc trị nước, vận nước được Pháp Thuận tấu trình:

•     Nếu nhà vua chăm lo cho dân, làm những việc hợp lòng dân, thì dân thuận lòng tôn thờ.

•     Nếu nhà vua làm sao cho dứt nạn đao binh, đất nước thanh bình thì vận nước sẽ trường tồn.

III. KẾT BÀI

Thiền sư Pháp Thuận đã nêu cao tư tưởng hòa bình, thương dân, không làm điều trái đạo trong đường lối trị nước, thể hiện tầm nhìn chính trị xa rộng, có ý nghĩa lâu dài.